Nederland discrimineert transgender personen

Transgender mensen hebben minder rechten dan cisgender mensen

Jaarlijks publiceert Transgender Europe de Trans Rights Map. Dit rapport laat zien hoe Europese landen het doen op het gebied van mensenrechten van transgender personen. Ons land doet het slecht: we scoren slechts 15 van de 30 punten, een beschamende 50%. Nederland deelt deze positie met landen als Oostenrijk, Kroatië en Estland.

Sinds 2013 publiceert Transgender Europe elk jaar de Trans Rights Map: Human Rights Situation of Trans People in Europe. In dit jaarlijkse overzicht inventariseert Transgender Europe de mensenrechtensituatie van transgender personen in 49 Europese landen en vijf Centraal-Aziatische landen. De resultaten worden gepubliceerd op de website Transrightsmap.tgeu.org.

Nederlandse trans mensenrechten op 50%

De Trans Rights Map laat duidelijk zien dat Nederland het niet zo goed doet als veel Nederlanders misschien denken. Nederland krijgt een schamele 15 van de 30 punten, een gênante 50%! In een periode van 10 jaar zijn we gezakt van de 8e naar de 13e positie, in vergelijking met andere Europese landen.

Nederland deelt deze positie met Oostenrijk, Kroatië en Estland. Als het om mensenrechten gaat, maakt het voor transgender personen dus geen verschil waar ze wonen: in Nederland, Oostenrijk, Kroatië of Estland. Dat is verbazingwekkend… Principe 17 dringt erop aan dat onze regering een werkbezoek brengt aan de top drie landen: IJsland, Malta en Luxemburg. Die kunnen ons leren hoe we fatsoenlijke mensenrechten voor transgender personen kunnen realiseren!

Het onderzoek van de Trans Rights Map bevat zes hoofdcategorieën: Juridische gendererkenning (10 onderwerpen), Asiel (2 onderwerpen), Haatzaaiende uitlatingen/misdrijven (3 onderwerpen), Non-discriminatie (8 onderwerpen), Gezondheid (2 onderwerpen) en Familie (2 onderwerpen). Principe 17 heeft deze hoofdcategorieën afzonderlijk bekeken om te kijken hoe Nederland het doet.

Rechten non-discriminatie verbeteren

Na een daling van een toch al lage 28,6% naar een historisch dieptepunt van 11,1% in 2019, zijn de rechten rondom non-discriminatie voor transgender personen in 2020 radicaal verbeterd. Sinds 2020 scoort Nederland 87,5%, wat positief is! Hoewel het beter zou zijn als we dit zouden verbeteren naar 100%, zodat transgender personen aanspraak kunnen maken op alle rechten rondom non-discriminatie.

Rechten juridische gendererkenning & asielrechten nemen af

Helaas dalen de rechten rondom juridische gendererkenning van transgender personen langzaam van 77,8% in 2016 naar 53,8% in 2020. In de jaren daarop slaagt Nederland er niet in deze rechten van transgender personen weer te verbeteren.

Als het gaat om de asielrechten van transgender personen is de daling zelfs ernstiger: in 2020 kelderen we van 100% naar 50%! Na zes jaar 100% te hebben gescoord, zakken we plotseling naar hetzelfde niveau waarop we in 2013 begonnen. De stijging na 2015 was te danken aan de samenwerking van de asielinstanties met COC Nederland om de veiligheid van LHBTI asielzoekers in huisvesting of detentie te verbeteren. In 2022 meldde TNN echter dat trans asielzoekers routinematig worden afgewezen, en LGBT Asylum Support vroeg bescherming voor LHBTI asielzoekers in onveilige asielzoekerscentra. Helaas lijken we binnen vijf jaar alles weer vergeten te zijn wat we in 2015 hebben geleerd…

Familierechten, rechten haatzaaiende uitlatingen/misdrijven & gezondheidsrechten ontbreken

De situatie rondom familierechten van transgender personen is zelfs nog ernstiger dan hun asielrechten. Tot 2017 deed Nederland het uitstekend en scoorde 100%, omdat transgender personen in ons land kunnen trouwen met een persoon van een ander wettelijk geslacht.
Sinds 2018 zijn echter nieuwe criteria voor familierechten toegepast. Nu worden we beoordeeld op het criterium van ouderschapserkenning voor transgender personen en voor niet-binaire personen. Deze rechten bestaan niet in Nederland, dus vallen we naar nul familierechten voor transgenders. In vijf jaar tijd is er niets veranderd en zijn familierechten nog steeds volledig afwezig…

Wat betreft rechten rondom haatzaaiende uitlatingen/misdrijven van transgender personen laten de gegevens een soortgelijk triest verhaal zien. Deze rechten ontbraken, totdat we in 2016 en 2017 33,3% scoorden. In deze twee jaar hadden we wél beleid om haat aan te pakken. Maar helaas is dit beleid weer verdwenen en daarom zijn we in 2018 teruggevallen naar volledige afwezigheid van rechten rondom haatzaaiende uitlatingen/misdrijven. Ook dit is tot op de dag van vandaag het geval, dus geen rechten rondom haatzaaiende uitlatingen/misdrijven voor transgender personen.

De absoluut treurigste categorie is die voor gezondheidsrechten van transgender personen. Sinds de start van data verzamelen in 2018 scoort Nederland 0%, wat betekent dat transgenders in Nederland helemaal geen gezondheidsrechten hebben.
Dit gebrek aan mensenrechten komt tot uiting in de dagelijkse levenservaringen van veel transgender personen: transgender personen hebben nog altijd een psychiatrische diagnose nodig om toegang te krijgen tot lichamelijke gezondheidszorg, wat ongehoord is voor elke andere medische behandeling. Daarnaast bedraagt de wachttijd voor een intake bij het grootste genderteam ‘tenminste 3 jaar’ voor volwassenen en ‘tenminste 2 jaar’ voor adolescenten*. Na de intake is er een andere wachtlijst voor de (gedwongen) psychiatrische beoordeling van ‘tenminste 50 weken’ voor volwassenen en ‘tenminste 14 weken’ voor adolescenten*.

Conclusie

In juni 2023 concludeerde Principle 17 al dat Nederland het niet goed doet met LHBTI-rechten, op basis van een analyse van het rapport Annual Review of the Human Rights Situation of LGBTI People van ILGA-Europe. Uit de Trans Rights Map van Transgender Europe blijkt dat Nederland het zelfs slechter doet als het gaat om transgenderrechten.

In drie van de zes hoofdcategorieën scoort Nederland helemaal geen punten. Nederlandse transgender personen hebben dus geen familierechten, geen rechten rondom haatzaaiende uitlatingen/misdrijven en ook geen gezondheidsrechten. In twee hoofdcategorieën scoren we slechts 50%. Dit betekent dat transgender personen slechts de helft van de rechten rondom juridische gendererkenning en asielrechten kunnen genieten. Over de hele linie lukt het om een score van 50% te halen, omdat we op één hoofdcategorie (rechten rondom non-discriminatie) 87,5% scoren. Dit is een zeer deprimerende conclusie over de situatie van de Nederlandse transgenderrechten.

Nederland had voorheen een koploperpositie als het gaat om transgenderrechten. We waren een van de eerste landen ter wereld die medische mogelijkheden en wettelijke rechten voor transgender personen hadden. Voorheen inderdaad. Helaas heeft Nederland de koploperpositie verloren, al jaren geleden. Daarom roept Principe 17, samen met vele anderen, onze regering op om de mensenrechten van transgender personen in Nederland te verbeteren!

* Bron: Actuele wachttijden bij het Kennis- en Zorgcentrum Genderdysforie (KZcG) van het AMC, geraadpleegd op 2 februari 2024.